27 августа 2014 г.
Вилнĕ выльăх юлашкисем çĕрме тытăнни чир тухас хăрушлăх кăларса тăратнине кашни ăнланма тивĕç. Анчах та выльăх-чĕрлĕхе пуснă хыççăн вĕсен шăммине, пуçне, урине, пыршипе ăш-чиккине, тирне ферма территорийĕнче е çырма-шăтăкра, е вăрманта пăрахса хăварнă тĕслĕх сахал мар.
Акă пĕлтĕр Россельхознадзорăн республикăри управленийĕн инспекторĕсем тĕрĕслев вăхăтĕнче Елчĕкри пĕр хуçалăхăн ферма территорийĕнче сыснасен виллисене уçă вырăнта асăрханă. Кунашкал йĕркесĕрлĕхшĕн ял хуçалăх предприятине 3 пин тенкĕлĕх штрафланă.
Сăмах май, çакăншăн председателе паянхи кун 20 пинрен пуçласа 40 пин тенкĕ таран штрафланă пулĕччĕç. Асăннă хуçалăхра инспекторсем çулталăк пуçламăшĕнче пулнă, август уйăхĕнче вара штрафсен виçине палăрмаллах ÿстерчĕç. Çакăншăн предпринимательсенчен 40-50, юридици сăпатĕнчи çынсенчен 500-700 пин тенкĕ таранах штраф шыраса илме пултараççĕ.
Патăрьел районĕнче вара Пăлапуç Пашьел салинчен 2 çухрăмра вырнаçнă вăрманта био-юлашкисен (кунта чĕр чунсен тата кайăксен виллисене, вилĕ çуралнисене, ветеринари конфискачĕсене тата ыттине кĕртеççĕ) купи пирки пĕлтерчĕç. Унта, чăнах та, мăйракаллă шултра выльăхăн çĕрме тытăннă пуçĕсем, шăммисем, урисем йăваланса выртнă. Инфекци чирĕсем пуррине палăртма пробăсем илнĕ паллах. Уйрăмах хăрушă амак паллисем пулманнине лаборатори тĕпчевĕсем çирĕплетнĕ хыççăн районти ветстанци ĕçченĕсем купана утилизацилесси енĕпе мероприятисем йĕркеленĕ. Самай пысăк купана тĕп тума тивнĕ пулин те, никама та явап тыттарма май килмен. Хуçине тупса палăртайман. Био-юлашкисене ятарлă машинăсемпе Çĕрпÿри ветсанутильзавода илсе кайнă.
Палăртмалла, çак завод республикăра био-юлашкисене утилизацилекен пĕртен-пĕр завод. Эппин унти ĕçченсем чир-чĕр тухассине тата сарăлассине сирес енĕпе пысăк ĕç пурнăçлаççĕ. Вăл 1978 çултанпа ĕçлет. Унччен выльăх виллисене ятарлă вырăнсенче (выльăх масарĕ е био-шăтăксенче) утилизациленĕ. Чăваш Республикинче 830 выльăх масарĕ шутланса тăрать, вĕсенчен 398-шĕ - Çĕпĕр язвипе чирленĕ выльăха пытарнисем. Асăрхăр, вĕсем пурте хупă, унта пытарма кăна мар, нимĕнле çĕр ĕçĕ те пурнăçлама юрамасть. Кĕтÿ çÿретме чарнине те манар мар.
Завод вара чĕр чунсем мĕнле сăлтавпа вилнине пăхса тăмасăр юлашкисене йышăнать. Çавăнпа та вĕсене тирпейленĕ тата утилизациленĕ чухне ветеринарипе санитари правилисене питĕ çирĕп пăхăнмалла. Анчах та заводра çитменлĕхсем куçа тăрăннă.
Завода реконструкци тунисĕр, тасатакан сооруженисене тата производство пÿлĕмĕсене юсаса тĕпрен çĕнетнисĕр, территорие хăтлăх кĕртнисĕр пуçне паянхи кунпа килĕшсе тăракан техникăпа тивĕçтерес ыйту çивĕч тухса тăрать.
Республикăшăн завод, чăнах та, пысăк пĕлтерĕшлĕ ветеринари объекчĕ пулнă май, асăннă çитменлĕхсене пĕтерме укçа-тенкĕ уйăрасса шанас килет. Шанăç пирки сăмаха пушă вырăнтан пуçармаççĕ темелле. Республикăра 2013-2020 çулсенче ял хуçалăхне аталантарасси пирки калакан программăна "Чăваш Республикинче ветеринарие аталантарасси" текен çум программа кĕртнĕ. Унта вара бюджет çинчи ветеринари учрежденийĕсен пурлăхпа техника базине тĕревлетессипе, Чăваш Республикин Патшалăх ветеринари службин учрежденийĕсене хальхи вăхăтпа килĕшсе тăракан ветеринари оборудованийĕпе пуянлатассипе çыхăннă мероприятисем пирки калани пур. Асăннă завод шăпах Патветслужбăна пăхăнса тăрать.
Выльăх-чĕрлĕх хуçисене çак самантсене асра тытма сĕнес килет: выльăх вилсен талăк хушшинче вырăнти ветеринари специалистне пĕлтермелле. Вăл ăна утилизацилемеллине е тĕп тумаллине палăртать.
Кун пирки пĕлтерменнишĕн административлă майпа явап тыттарни пирки ан манăр.
Н. Емельянова,
управленин чикĕри ветеринари контролĕн пайĕн пуçлăхĕ.