16 апреля 2014 г.
Çĕр-шывĕпех кăçал Культура çулталăкĕ иртет. Çакă чи малтанах культура ĕçченĕсем умне уйрăмах пысăк задачăсем лартать. Мĕнле тĕллевсем палăртаççĕ, мĕнпе паллă тума шутлаççĕ Культура çулталăкне Москакассинчи информаципе культура центрĕнче вăй хуракансем; Çакăн пирки каласа пама ыйтнă район хаçачĕн сотрудникĕ В. ШАПОШНИКОВ центр ертÿçипе, Чăваш Республикин культура тава тивĕçлĕ ĕçченĕпе Галина ГОЛУБЕВĂПА тĕл пулнă май:
- Москакассинчи информаципе культура центрĕнче вăй хуракансем кăçал Культура çулталăкĕ ирттерме йышăннине ырласа кĕтсе илчĕç. Çакна вĕсем хăйсен маттур та пултаруллă ĕçĕсемпе палăртса хăварма тĕв тăваççĕ.
Культура çулталăкĕнче кунти юсав ĕçĕсене вĕçлеме, хор коллективĕ валли çĕнĕ çи-пуç çĕлетме, çĕнĕрен аппаратура, вăл шутра баянсем туянма, кĕр мăнтăрĕпе вара «Шуçăм» юрăпа ташă халăх ушкăнĕн 60 çулхи юбилейне чаплă паллă тума шухăшлатпăр. Çак ĕçсене туса ирттерме Москакасси ял тăрăхĕн пуçлăхĕ Алексей Матросов пысăк пулăшу кÿме шантарать. Паянхи куна илес пулсан çак ĕçсене пурнăçлама пуçăнтăмăр та ĕнтĕ.
Информаципе культура центрĕнче тĕрлĕ кружоксем ĕçлеççĕ. «Шуçăм» юрăпа ташă халăх ушкăнĕ тата «Шураппа» фольклор ушкăнĕ çĕнĕ концерт программисем хатĕрлерĕç, халăх умне кĕркуннех тухма тытăнчĕç. Концертсемпе вара хамăр районта кăна мар, Шупашкар районĕнчи Культура çурчĕсенче пулса та çынсене савăнтараççĕ. «Шураппа» ушкăн кĕркуннерен вара 11 хутчен, «Шуçăм» 7 хутчен сцена çине тухрĕç.
«Шураппасем» пирки лайăххине чылай каласа пама пулать. Вĕсен репертуарĕнче юрри те, ташши те, шÿчĕ те пур. Кашни номерех куракансем тăвăллăн алă çупса йышăнаççĕ, татах сцена çине чĕнеççĕ. Кунтан ырри вара нимĕн те пулма пултараймасть.
Кам-ха йĕркелеме пултарчĕ çакăн пек маттур та пултаруллă ушкăна; 1970-мĕш çулсенче Москакассинчи Культура çурчĕ çумĕнчи «Шуçăм» юрăпа ташă ушкăнне Софья Ершова ертсе пынă. Нумай çĕре çитсе курма пултарнă çак пултарулăх ушкăнĕ: Чул хулана, Мускава, Мари Республикине, хамăр республикăри районсенче те тăтăшах пулнă. Вăл вăхăтра концертпа икшер автобуспа çÿренĕ. 60 - 70 çын таран пулнă «Шуçăм» ушкăнра. Унта çÿренисем вăл вăхăтсене халĕ те ырăпа кăна аса илеççĕ.
Шăпах ĕнтĕ çав вăхăтсене аса илсе Софья Ершовăпа Вера Беспалова хăйсен пултарулăхне халăх умне кăларас терĕç. Паллах, сахал мар тăрăшрĕç вăл вăхăтри юрăсене тупас тесе. Ялсем тăрăх çÿресе вырăнти халăх юррисене репертуара кĕртме тăрăшрĕç. Чăваш композиторĕсен юррисемпе, ташăсемпе тата шухăшлаттаракан шÿтсемпе программăна пуянлатрĕç. Концерт программине пуян та анлă йĕркелесе эрнесерен иккĕмĕш çул ĕнтĕ сцена çине тухать çак ушкăн. Концерт программине С. Ершова ăста ертсе пырать.
Камсем çÿреççĕ-ха ку ушкăна; Вĕсем пурте тивĕçлĕ канăва тухнă 52 - 83 çулсенчи асаннесем. Чи асли вара Елена Пушкина 83 çулта. С. Ершова, В. Беспалова, К. Сорокина, П. Никифорова, Г. Шалтынова, Ф. Мочалова, Л. Ванюшкина, Е. Пушкина, В. Волкова, Е. Иванова - пурте сцена маçтăрĕсем. Хут купăспа калаканĕ - Чăваш Республикин культура тава тивĕçлĕ ĕçченĕ Н. Кондукторова.
«Шуçăм» юрăпа ташă халăх ушкăнĕ те хăйĕн пултарулăхне аталантарас тесе самай вăй хурать. Программăна çĕнĕ юрăсемпе, ташăсемпе пуянлатсах тăрать. «Чечеклен, юратнă Муркаш ен» смотр-конкурса хутшăнассипе те коллектив чылай тимлерĕ. Р. Семенов çамрăк ертÿçĕ пулин те, ушкăнпа пĕр чĕлхе тупма, килĕштерсе ĕçлеме пĕлет.
И. Петровăна районта нумайăшĕ аван пĕлет. Вăл лартнă илемлĕ ташăсем çынсен чĕрине тыткăнлама пăрахмаççĕ. Концерт программине вăл ытларах халăх ташшисемпе пуянлатма тăрăшать. Вăл Москакассинчи Культура çуртĕнче ĕçлеме пуçăннăранпа кăçал шăпах 20 çул пулать. Тивĕçлипе кĕтсе илме хатĕрленет ăна вăл. Унăн репертуарĕнче паянхи куна 100-е яхăн ташă.
«Шуçăмăн» аккомпаниаторĕ - Н. Кондукторова. Вăл та самаях вăй хурать çак ушкăна илемлĕ ертсе пырас тесе. Ытларах хамăр район композиторĕсен Ю. Жуковăн, В. Романовăн, М. Ягуновăн, Р. Петровăн юррисемпе пуянлатаççĕ ертÿçĕсем репертуара.
Ĕçне кура хисепĕ, теççĕ. Çаплах пулĕ çав. «Чечеклен, юратнă Муркаш ен» смотр-конкурсра халăх ятне тивĕçнĕ юрăпа ташă ушкăнĕсем хушшинче пирĕн коллектив 1-мĕш вырăн çĕнсе илме пултарчĕ. Культура çулталăкĕнчи пысăк çитĕнÿ пулчĕ ку пирĕншĕн.
Пирĕн пата концертсемпе килекенсем те йышлă. Иртнĕ 3 уйăх хушшинче Шупашкарпа Муркаш районĕсенчи, Шупашкарпа Пенза хулисенчи артистсем пĕтĕмпе 11 концерт кăтартрĕç. Пенза хулинчен килнĕ артистсем пысăк пуканесемпе ачасене интереслĕ спектакльпе савăнтарчĕç.
Кашни ушкăн программи хăйне май интереслĕ те пуян. Чăнах та мĕн тери илемлĕ юрă-кĕвĕ итлесе те савăнса пăхаççĕ куракансем. Чăваш çĕр-шывĕ юрă-кĕвĕрен чăннипех те пуяннине туйса илетĕн. Нимĕнле пултарулăх ушкăнĕн те юррисем пĕр пек мар.
Чăннипех юлашки вăхăтра çынсем телевизор умĕнче ларса ывăнса çитни сисĕнме пуçларĕ. Татах та интереслĕрех пултарулăх ушкăнĕсене йыхравлама ыйтаççĕ кашни концерт хыççăнах. Çавăн пек интереслĕ концертсене вара çамрăксем тухманни çав тери пăшăрхантарать. Эпир çамрăк чухне пĕр концертран та юлмасттăмăрччĕ. Çав вăхăтрах ачасене те çитĕнтернĕ, вĕрентсе аслă çул çине кăларнă, юрлама-ташлама та çÿренĕ. Тен паянхи çамрăксем пурнăç çине урăхларах пăхаççĕ;
Çирĕплетсех çавна каласшăн. Пирĕн информаципе культура центрĕ пĕрре те пушă лармасть. Кашнин валлиех интересли, усăлли, кирли пур кунта. Малашне те çаплах пуласса эпир çирĕп шанатпăр.