01 июня 2013 г.
Пултарулăх ушкăнĕсем районта сахал мар. Чăваш халăх культурипе йăли-йĕркине упраса хăварассипе, сарассипе вĕсем чăннипех те пысăк ĕç туса ирттереççĕ. Ку пархатарлă та пĕлтерĕшлĕ ĕçе шкул çулĕсенченех кÿлĕнекенсене вара уйрăмах ырăпа палăртмалла. Çакăн пек коллективсенчен пĕри тесе çирĕплетсех калама пулать Москакассинчи вăтам шкул çумĕнче йĕркеленĕ халăх ташшин «Калинка» ансамблĕ пирки.
Майăн 18-мĕшĕнче Москакассинче «Ташă кунне» ирттерчĕç. «Калинка» ансамбль пухăннисене Москакассинчи культура центрĕнче хăйĕн пултарулăхĕпе тепĕр хут савăнтарчĕ те, тĕлĕнтерчĕ те.
Ансамбле 1994 çулта йĕркеленĕ. Унăн ертÿçи – Ирина Васильевна Петрова. Çак тапхăрти аталану çулĕ çинче ансамблĕн çитĕнĕвĕсем пĕчĕк мар. Ансамбль çулленех районти, республикăри конкурссене активлă хутшăнать. 2009 çултан тытăнса вара пĕтĕм Раççей тата тĕнче шайĕнчи конкурссене те хутшăнма тытăннă. Ансамбль – Пĕтĕм Раççейри 4 конкурс лауреачĕ, Пĕтĕм тĕнчери 7 конкурс лауреачĕ тата дипломанчĕ.
Çак пултарулăх ушкăнне ачасене тĕрлĕ енлĕ аталанма лайăхрах майсем туса парас тесе йĕркеленĕ. Коллектив виçĕ ушкăна пĕрлештерет. Пур ÿсĕмри вĕренекен те асăннă коллектива хаваспах çÿреме пултарать. Чи пĕчĕккисен хăйсен ушкăн. Унта 1-мĕшĕнчен тытăнса 4-мĕш классенче вĕренекенсем çÿреççĕ. Вăтам ушкăнра 5-мĕшĕнчен тытăнса 8-мĕш класа çитичченхисем. 9 – 11-мĕш классене çÿрекенсене аслисен ушкăнне кĕртнĕ. Сăмах май кунта ансамбле йĕркеленĕренпех çÿрекенсем те çук мар. Ку ушкăнрисем – 18 çултан аслăраххисем.
Ансамбль ертÿçи Ирина Васильевна пирки уйрăм сăмах. Чăннипех те пултаруллă ĕçчен, нимĕн те калаймăн. Пĕрремĕш кунран тытăнсах ĕçлет вăл коллективпа. Вăл – хушма пĕлÿ паракан 1-мĕш категориллĕ педагог. Эпир ку е вăл ташăна сцена çинче пăхса савăнатпăр. Анчах та кам пĕлет-ши çак пĕр ташăна кăна «пурнăç панелессишĕн», сцена çине кăларассишĕн мĕн чухлĕ тертленмелли, вăй хумалли пирки;
Ташăсене вĕренме шкулта ятарлă пÿлĕм уйăрса панă. Ăна хăт кĕртнĕ, кирлĕ хатĕрсемпе тивĕçтернĕ. Тĕрлĕ костюмсемсĕр те май çук. Çĕнĕрен çĕнĕ ташăсене вĕреннĕ, репертуара пуянлатса пынă чух костюмĕсем те тĕрли кирлĕ. Çакă вара пĕтĕмпех укçа-тенкĕ ыйтăвĕпе çыхăннă. Юрать-ха Москакасси тăрăхĕнче укçа-тенкĕпе пулăшакансем, спонсорсем пур. Вĕсем пулăшнипех ĕнтĕ ташă-юрă ăстисем шкул ачисем умĕнче те концертсем кăтартаççĕ, ял çыннисене, районта пурăнакансене, тĕрлĕрен предприятисемпе организацисенче ĕçлекенсене те хăйсен пултарулăхĕпе савăнтараççĕ. Ăстасем юрă-ташă урлă чăваш наци культурин традицийĕсене упрама, хаклама вĕрентеççĕ.
«Калинкăна» йĕркеленĕренпе кăçал 19 çул çитрĕ. Мĕн чухлĕ ташă-юрă, концерт программи хатĕрлесе халăх умне кăларман пулĕ çак тапхăрта; Çакă вăл пĕтĕмпех тĕллевлĕн, çине тăрса ĕçлесе пынипе çыхăннă.
Çавна та каласа хăварни вырăнлă. Ансамбле унччен çÿренисене тата халĕ çÿрекенсене пĕрле шутлас пулсан хисеп пĕр пинрен те иртет пулĕ. Хăшĕсем вара шкултан вĕренсе тухса кайнă хыççăн та ташă-юрăсăр пурăнаймаççĕ, çак профиле суйласа илсе пĕлĕве малалла пухма кăмăл тăваççĕ.
Концертсенче зал яланах тулли. Ку вăл ăнсăртран мар. Апла пулсан концерт программисем çынсене килĕшеççĕ, вĕсем репертуара килĕштереççĕ. Халăхсем хушшинчи фестивальсенче, Раççей фестивалĕсемпе конкурсĕсенче «Калинка» ят яланах çÿлте. Вĕсем е çĕнтерÿçĕ ятне тивĕçеççĕ, е лауреатсем пулса тăраççĕ.
Ансамблĕн пухмачĕ пуян. Дипломсемпе грамотăсем район администрацийĕн вĕрентÿ тата çамрăксен политикин пайĕ панинчен тытăнса республикăра ташă конкурсĕсемпе фестивалĕсенче çĕнтернисене çирĕплетекеннисем таранах. Акă вĕсенчен пĕлтерĕшлĕреххисем кăна. 2009 çулта – Пĕтĕм Раççейри «Золотая осень» конкурс фестивалĕн 2-мĕш степень лауреачĕсем (Шупашкарта иртнĕ), 2010 çулта – Ачасемпе çамрăксен пултарулăхĕн Пĕтĕм тĕнчери «Весенние выкрутасы» конкурс фестивалĕн 1-мĕш степень дипломĕ, Пĕтĕм тĕнчери «Виктория» конкурс фестивалĕн 1-мĕш степень дипломĕ (Хусанта иртнĕ), 2011 çулта – Пĕтĕм Раççейри ачасемпе çамрăксен «Рождественская сказка» пултарулăх конкурс фестивалĕн (Чулхула) тата Пĕтĕм тĕнчери «Виктория» иккĕмĕш конкурс фестивалĕн (Хусан) 3-мĕш степень дипломĕсем, Пĕтĕм тĕнчери «Созвездие талантов» вокалпа хореографи конкурс фестивалĕн 2-мĕш степень дипломĕ, 2012 çулта – Пĕтĕм Раççейри «Золотая осень» конкурсăн лауреачĕн 2-мĕш степень дипломĕ.
Кăçалхи ÿсĕмсем «Калинка» ансамблĕн çÿпçине татах пуянлатрĕç. Апрель уйăхĕнче Пĕтĕм тĕнчери «Виктория» конкурс фестивалĕн (Хусан) 2-мĕш степень дипломне тивĕçнĕ, Пĕтĕм тĕнчери «Национальное достояние» конкурс дипломанчĕсем пулса тăнă.
Ансамбль 2008 çулта тĕслĕх коллектив ятне илме тивĕçнĕ. Ку ята вăл алăран вĕçертме шутламасть. Унăн ĕмĕчĕсем, малашлăх планĕсем питех те пысăк. Вăл хăй темĕнле условисенче те ĕçлеме, пурăнма, çитĕнÿсем тума пултарнине кăтартса парать. Ку тĕлĕшпе нимĕнле иккĕленÿ те çук.
«Калинка» ансамбль çĕр-шыв тулашĕнче пулса та хăйĕн пултарулăхĕпе савăнтарма ĕлкĕрнĕ. 2011 çулта коллектив Дагестанра пулнă, Пензăна, Волгограда, Махачкалана, Дербента, Кизляра, Буйнакска тата ытти нумай вырăнсене çитме ĕлкĕрнĕ. Пĕлтĕр «Калинкăна» Горноалтайскра, Пушкăртстанра, Аркаимра, Билярскра, Булгарта хаваспах йышăннă. 2012 çултах Молдовие, Гагаузие çитсе те ташă-юрăпа савăнтарнă. Кăçал та кун пек гастрольсем йĕркелеме пăхса хунă.
Мĕн-ха вăл талант, пултарулăх тесе ыйтсан çакăн пек хурав пани аса килет. Ку вăл пĕр процент çут çанталăк пани тата 99 процент çине тăрса ĕçлени. Москакассисен пĕр проценчĕ те, 99 проценчĕ те пур тейĕпĕр. Çапах та хальхи вăхăтра çак пултарулăха аталантарма, талантсене çул пама спонсорсен, ырă чунлă ытти çынсен пулăшăвĕсĕр те май çук. Телее кун пеккисем вара «Калинкăн» çук мар. «Ташă кунĕнче» вĕсене ятранах асăнса тав сăмахĕ каларĕç. Ансамбль ÿсĕмĕсенче Инга Петровна Терентьевăн, ыттисен тÿпи те пĕчĕк мар.
Хитре, илĕртÿллĕ костюмсем çĕлесе хатĕрлемесĕр те май çук. Ушкăнсем валли Наталья Савинкина, Елена Андреева, Олеся Поркина çĕвĕçсем хатĕрленĕ костюмсен илĕртÿлĕхне те курса киленме пултарчĕç уява пухăннисем.
Ансамбль коллективĕн ÿсĕмĕсем чăннипех те пысăк. Апла пулин те вĕсем тунă çитĕнÿсемпе кăна лăпланса пурăнма шухăшламаççĕ. Малашлăх планĕсемпе тĕллевĕсем татах та анлăрах. Çапах та вĕсене пурнăçлама шанчăк çирĕп.
В. ШАПОШНИКОВ.