01 октября 2011 г.
Суйлав кампанийĕ вăй илет
2011 çулхи декабрĕн 4-мĕшĕнче республика территорийĕнче черетлĕ суйлав иртмелле. Раççей Федерацийĕн Федераллă Пухăвĕн Патшалăх Думин депутачĕсемпе Чăваш Республикин Патшалăх Канашĕн депутачĕсене суйламалла пулать. Икĕ суйлав пĕрле иртнĕрен ыйтăвĕсем те ытларах. Çавна май çитес суйлав пирки тĕплĕнрех Муркаш территори суйлав комиссийĕн председательне, район администрацийĕн пуçлăхĕн çумне, йĕркелÿпе кадрсен, право енĕпе тивĕçтерессин тата вырăнти самоуправлени органĕсемпе ĕçлекен пайĕн пуçлăхне Лилия Юрьевна ТАРАСОВĂНА каласа пама ыйтрăм.
– Саккун кăларакан икĕ органăн кăçалхи пĕрлехи суйлавĕ – пĕрремĕш. Ытти çулсенче вĕсене яланах уйрăм ирттернĕ. Çавăнпа та суйлав комиссийĕн ĕç калăпăшĕ те унчченхинчен анлăрах пуласси паллă. Çапах та палăртнă пур ĕçсене те саккунпа килĕшÿллĕн тата хăй вăхăтĕнче туса ирттерме майсем çителĕклĕ.
Малтанах Патшалăх Думин депутачĕсене суйласси пирки. Суйлавçăсемшĕн кунта ытлашши темех ăнланмалла марри пулмалла мар. Патшалăх Думине пĕтĕмпе 450 депутат суйланă. Депутатсене пропорциллĕ суйлав системипе (парти списокĕпе) суйлаççĕ. Пĕтĕм Чăваш Республики пĕр регион ушкăнне кĕрет. Ку е тепĕр парти суйлавра пĕтĕмĕшле миçе сасă пухнинчен мандатсен шучĕ мĕн чухлĕ пуласси килет.
Республика Патшалăх Канашне 44 депутат суйламалла пулать. Вăл шутран 22 депутата парти списокĕсемпе (тепĕр майлă каласан пĕрлехи суйлав округĕпе) суйлăпăр. Тепĕр 22 депутатне пĕр мандатлă суйлав округĕсемпе суйламалла пулать. Урăхла каласан ЧР Патшалăх Канашĕн депутачĕсене суйлассипе алла икĕ бюллетень парĕç.
Пĕрлехи суйлав округĕпе депутата суйлама кандидата тăратнисен списокĕнче 9 çынран кая мар тата 47 çынран ытла мар пулмалла. Кандидатсен списокне пĕтĕмĕшле республика пайĕ тата кандидатсен пĕр мандатлă суйлав округне тивĕçекен регион ушкăнĕ çине уйăрма тивĕç. Муркашпа Элĕк районĕсем пĕр мандатлă 8-мĕш суйлав округне кĕреççĕ.
Çынсем хăйсене хăйсем те кандидата тăратма пултараççĕ е вĕсене суйлав пĕрлешĕвĕ (политика партийĕ е унăн регионти уйрăмĕ) кандидата тăратать. Кандидата тăратасси сентябрĕн 14-мĕшĕнче пуçланчĕ, октябрĕн 14-мĕшĕнче 18 сехетре вĕçленет. Кандидата уйрăм çынна пĕр вăхăтрах парти списокĕпе те, çавăн пекех пĕр мандатлă суйлав округĕпе те тăратма пултараççĕ. Анчах та ăна пĕр вăхăтрах темиçе суйлав округĕнчен кандидата тăратма пултараймаççĕ.
Суйлава пĕтĕмпе 7 политика партийĕ хутшăнать. Хальхи парламентри партисене (Раççей Патшалăх Думинчи «Пĕрлĕхлĕ Раççей», «Тĕрĕслĕхшĕн тăракан Раççей», ЛДПР тата КПРФ партисем) алă пуснисем пуçтарассинчен хăтарнă. Ытти партисен («Яблоко», «Раççей патриочĕсем», «Тĕрĕс ĕç») хăйсем сĕннĕ кандидатсемшĕн суйлавçăсем алă пуснисене пухас пулать. Хăйсене хăйсем кандидата тăратнисен те суйлавçăсем алă пуснисене пухмалла. Пĕрлехи суйлав округĕпе кандидатсен парти списокне регистрацилеме 9891 çын алă пусса пани кирлĕ. Пĕр мандатлă суйлав округĕпе кандидата регистрацилеме округа кура 407 çынран пуçласа 493 çын таран алă пусмалла.
Кандидатсен суйлав умĕнхи агитаци тапхăрĕ вĕсене регистрациленĕ вăхăтран тытăнать. Массăлллă информаци хатĕрĕсенче вара агитаци ноябрĕн 5-мĕшĕнчен пуçланать. Унччен суйлавçăсене суйлава хатĕрленесси епле пыни, политика партийĕсемпе кандидатсен ĕçĕ-хĕлĕ пирки пĕлтерме юрать. Анчах та суйлав умĕнхи агитаци материалĕсем пулмалла мар. Кирек епле агитаци те 2011 çулхи декабрĕн 3-мĕшĕнче 0 сехетре вĕçленмелле.
Чăваш Республикин пиллĕкмĕш созыври Патшалăх Канашĕн депутачĕсен суйлавне ирттерме республика бюджетĕнчен 34 миллион тенкĕ ытла уйăрнă. Пĕр мандатлă суйлав округĕсемпе депутата суйлама тăратнă кандидатсем те, пĕрлехи суйлав округĕпе кандидатсен списокĕсене сĕннĕ суйлав пĕрлешĕвĕсем те ятарлă суйлав счечĕсем уçма тивĕç. Суйлав кампанине финанслассине çав счетсем урлă туса пымалла.
В. ШАПОШНИКОВ калаçнă.