29 сентября 2010 г.
Çулсем иртеççĕ пулин те, вĕсем хыçа юлнă пурнăç сыпăкĕсене аса илме кансĕрлемеççĕ. Миçе хутчен юр ирĕлсе шыв пулнă-ши унтанпа. Ĕнтĕ эсĕ те асатте. Иртен çулсем вĕçен кайăк пекех. Ĕçре ирттернĕ кунсем аса килеççĕ. Час-часах çавсенчен чи йывăррисем те, ан тив, пулман мар ĕнтĕ.
Москакасси ял тăрăхне кĕрекен Ситуккасси ялĕ ытти чăваш ялĕсенчен нимĕнпех те уйрăлса тăмасть. Хусан–Мускав аслă трасса хĕрринче вырнаçнă. Урамсем виççĕ, унта йăмрасем, хурăнсем. Юлашки вăхăтра вара ял сăн-сăпачĕ чылай улшăннă. Çĕнĕ капмар çуртсем ÿсе-ÿсе ларнă. Çыннисем те çĕнелеççĕ темелле.
Çак ялта 1940 çулхи юпа уйăхĕн 4-мĕшĕнче кун çути курнă Виталий Михайлович Яндушкин. Агафия Яковлевна мăшăрĕпе Михаил Даниловичпа 9 çул пĕрле пурăннă хыççăн ăна çухатсан 9 кунтан амăшĕн савăнăçĕ – ывăл çуралать. Виталий ят парать амăшĕ ăна.
Вăрçă вăхăчĕ. Никама та çăмăл пулман. Амăшĕн куллен уйра ĕçлемелле, тырă вырнă, авăн çапнă, вăрман каснă. Апла пулин те ача тĕреклĕ, сывă ÿсет.
Шкулта та аван ĕлкĕрсе пырать вăл. 7 класс хыççăн колхозра конюхра ĕçлеме пуçăнать, витере те тăрмашать. Тислĕкне те тасатса тирпейлет.
Каярахпа плугарьте ĕçлесе пăхать. Арçын ачан техника енне туртăм пулнах ĕнтĕ. Тракториста вĕренсе тухать вăл. Ĕçре хăйне вăл сухаçă пек туйнă, чун-хавалĕпе хресчен пулнă. Сухаланă, акнă, калча шăтсан, хирте пучах юлмасан – савăннă. Ĕçсĕр ларма хăнăхман вăл. Хирте ĕçленĕ вăхăтра çÿл тÿпене, çăлтăрсене сăнама юратнă.
Çĕрпÿри ял хуçалăх техникумĕнче вĕреннĕ чухне комбайн штурвалĕ умне ларса пăхать. Çамрăкăн, алă вăйне туйса тăраканăн чĕри пăлханса та савăнса тапнă. Бункера сарă тырă юхнă... Çăкăр... Чăн-чăн ыраш çăкăрĕ, кăпăшка кулач.
Çамрăклăх... Мĕн чухлĕ савăнăç, телей, юрă-кулă, илем! Ун пирки шухăшласан чуна темскер ăшăтать, ачашлать.
Çулталăкра çĕр пичĕ тăватă тĕрлĕ тутăр çыхать. Кашниех вĕсенчен хăйне май илемлĕ.
Хăйĕн мăшăрĕпе те вăл çуркунне, çу уйăхĕнче паллашнă. Май! пахчари шап-шурă катанпир кĕпе тăхăннă çĕмĕртсем, ăшă çил хумĕ, яланлăха парăннă мăшăрĕн алли... Курăк-чечекпе ешерекен çĕр кăкăрĕ çине выртас, шăпчăксемпе сар кайăксен юррине тăнлас, куç ыратма тытăничченех кăн-кăвак тăрă тÿпене сăнас килет. Урăх нимĕн те кирлĕ мар.
Нумай вăхăт хăрушсăрлăх техникин инженерĕнче те тăрăшнă. Пысăк ÿсĕмсемпе палăрма ĕлкĕрнĕ. Ĕçре инкексем пулмасан «Передовик» хуçалăхăн кăтартăвĕсем те пысăкрах пуласса ĕненнĕ.
Кайран пĕр хушă вырăнти профсоюз комитетне ертсе пынă. Халăхпа ĕçленĕ, пĕрле каннă, вăй-хал парса пынă.
Тĕлĕнмелле япала вăл пурнăç. Тĕрĕссипе вăл хаксăр. Çакна эпир кайран тин ăнланса илетпĕр. Пурнăçра унăн та пĕтĕмпех йĕркеллĕ пулман çав. Пурнăç – машина моторĕ мар, ăна улăштарса лартаймăн. Сулнăксем те пулаççĕ. Анчах куçри куççульне пытарса, шăлне çыртса, пуçне çÿле çĕклесе малаллах утнă. Пурнăçне малашне те тăван «Передовик» хуçалăхпа çыхăнтарнă. Унăн пурнăç тăршшĕпех ваттисен çак сăмахĕ асран тухман: «Тыр-пултан хакли нимĕн те çук, çăкăртан асли çук».
Виталий Михайлович ĕçленĕ 2-мĕш уйрăмра уй-хир ĕçĕсем япăх пыман. Тырри-пуллине те çулсерен чылай пухса кĕртнĕ. Çакă ака-суха ĕçĕсене агротехникăна пăхăнса пахалăхлă туса ирттернипе, вырмара тăрăшуллă пулнипе çыхăннă.
Çăкăр туса илме çĕр ĕçченĕн мĕн чухлĕ тар тăкмаллине ăнланакан çын вăл. Тар тăкни харама каймарĕ пулсан вара унăн чунĕ те савăнать.
Пур чухне те ĕçри юлташĕсене мала хума тăрăшнă. Хуçалăх тыр-пул туса илессипе районта та малтисен ретĕнче пулнă. Кĕрхи ĕççи вăхăтĕнче автомашинăсемпе элеватора тырă тăтăшах ăсатнă, тырă сутассипе патшалăх умĕнче плана чыслăн пурнăçласа пынă. Пĕтĕм халăх ĕçĕпе мăнаçланнă вăл. Çакă пулать те ĕнтĕ вăл халăх пĕр харăс вĕрсен капан та тÿнет тени.
Юлашки çулсенче Виталий Михайлович совхозра кадрсен пайĕнче вăй хучĕ. Çапах та паян та уншăн тăван хуçалăхăн ĕçĕ-хĕлĕ ют мар, тăтăшах интересленет вăл унпа.
Виталий Михайлович Яндушкин юпа уйăхĕн 4-мĕшĕнче хăйĕн юбилейне кĕтсе илет, 70