03 марта 2010 г.
Район администрацийĕн черетлĕ кунĕ февралĕн 26-мĕшĕнче Оринин ял тăрăхĕнче иртрĕ. Район администрацийĕн ответлă ĕçченĕсем, федераллă службăсен районти управленийĕсен ертÿçисем тата ыттисем çав кун ку территорире вырнаçнă «Оринино» тата «Восток» пĕрлешÿллĕ хуçалăхсен производство объекчĕсенче, вĕрентÿ, культура тата сывлăха сыхлас ĕç учрежденийĕсенче пулса курчĕç, коллективсемпе тĕл пулчĕç, ăнăçсăр шутланакан çемьесене çитрĕç, хыççăн вара Оринин шкулĕн актовăй залĕнче пухăнса ял çыннисемпе тĕл пулчĕç, итогсене пĕтĕмлетрĕç.
Пĕрлешÿллĕ хуçалăхсем пирки калас пулсан, чăнах та ĕнтĕ паян производствăна аталантарса пыма çăмăлах мар. Фермăсенче пулса курнă хыççăн та çакна аван туйса илетĕн. Мĕн пуррипех çырлахма тивет. Выльăх-чĕрлĕх витисенче капиталлă юсав ĕçĕсем туса ирттересси, çĕнĕ производство линийĕсем хута ярасси пирки ĕмĕтленмелли кăна юлать. Ку вăл пĕтĕмпех пысăк укçа-тенкĕ хывассипе çыхăннă. Çав вăхăтрах ÿсен-тăран, выльăх-чĕрлĕх продукцине сутма майсем сахалрах. Пĕр енчен, вĕсене вырнаçтарассипе ăш хыпать, тепĕр енчен тата сутăн илмелли хакĕсем те вунă çул каяллахи пекех. Çынсене ĕç укçине вара тÿлесех пулать, тĕрлĕ налуксене вăхăтра тÿлемесен те пуçран шăлмаççĕ. Çав вăхăтрах тĕрлĕ оборудование, строительство материалĕсене, топливипе удобренисене вунă çул каяллахи хакпа туянасси тĕлĕкре те тĕлленмест. Апла пулин те пысăк укçа-тенкĕпе çыхăнманнисене те пулин пурнăçламаллах. Ун пеккисем вара объектсене пушар хăрушсăрлăхĕпе тивĕçтерес енĕпе, çынсене инкек-синкексĕр ĕçлеме майсем туса парассипе те çук мар.
Ял тăрăхĕн иртнĕ çулхи ĕçне-хĕлне те япăхпа хаклас килмест. Çакă район администрацийĕн кунĕн итогĕсене пĕтĕмлетнĕ май ял çыннисемпе тĕл пулнă чухне ял тăрăхĕн пуçлăхĕ А.С. Суриков иртнĕ çулхи ĕç-хĕл пирки туса панă отчетран та курăнать. Акă конкурса хутшăнса ял тăрăхĕ ЧР Президенчĕн 15 миллион тенкĕ премине тивĕçме пултарни пысăк тĕкĕ пулнă. Унпа Культура çуртĕнче юсав ĕçĕсене пурнăçланă, 4 фельдшер пунктне йĕркене кĕртнĕ çĕрте усă курнă.
Пысăк ыйту вăл – çул ыйтăвĕ. Территорири 14 ялтан хальхи вăхăтра 5 ялта йĕркеллĕ çулсем пур. Ыттисем тĕлĕшпе çул тума проектсем хатĕрлеççĕ. Вăрманкасси ялĕпе илес пулсан, кун пек проект хатĕр те ĕнтĕ. Çу кунĕсенче вара май килнипе хăйăр, вак чул сарса вырăн-вырăн юсав ĕçĕсем туса ирттерме тивет. Кăçал та ку ĕçсене малалла туса пыма палăртаççĕ.
Иртнĕ çул 5 ялăн уй хапхисене çĕнĕрен вырнаçтарнă. 2 масар çинче йĕркелĕхе кирлĕ шайра тытса тăраççĕ. Çу кунĕсенче кунта тасалăх кÿрессипе йĕркелекен субботниксене ял çыннисем активлă хутшăнаççĕ.
Атапайри, Орининти тата Мулкачкассинчи Культура çурчĕсемпе клуб тата библиотекăсем япăх мар ĕçлесе пыраççĕ. Халăх коллективĕсем – иккĕ. «Шуракăш» халăх ансамблĕпе халăх театрĕ – район çыннисен яланах кĕтнĕ хăнисем.
Халăхпа пĕрле ял уявĕсене йĕркелесси йăлана кĕрсе пырать. Пĕлтĕр те кун пек уявсене 4 ирттернĕ. Кунпа пĕрлех çуллен 10–11 спорт ăмăртăвĕ иртет. Вăл шутран пĕри – республика шайĕнчи ăмăрту, 5-шĕ – район шайĕнчисем.
Территорире 7 çĕнĕ урам. Вĕсенчен 3-шне электрификациленĕ. ЧР Президенчĕн программине хутшăнса, ыттисене те кăçал çутă пама палăртнă. 1 урамĕ валли проект хатĕр ĕнтĕ, тепĕр 3 урам валли документсем хатĕрлесе çитереççĕ.
Апла пулин те халăхпа куçа-куçăн тĕл пулнă чухне вĕсене хумхантаракан ыйтусем те сахалах пулманни куçкĕрет. Тĕл пулусенче сиксе тухакан тĕп ыйтусенчен пĕрне – шыв ыйтăвнех илер. Иртнĕ çул хуçалăх ĕçченĕсен пухăвĕсенче шыв башнисене тытса тăрассине Оринин ял тăрăхне шанса пама йышăннă пулнă. Анчах кирлĕ документсене хатĕрлесе çитерменнипе вĕсем «Оринино» хуçалăх çинчех шутланаççĕ. Апла пулсан вĕсене хуçалăхăнах пăхса юсаса тăрас пулать. Укçине тÿлесе тăнă çинчех Чамăш ялĕнче пĕр урам шывсăр ларни çынсене пăшăрхантармасăр тăма пултараймасть.
Шывпа тивĕçтересси кам çинче пулнине пăхмасăрах паянхи кун шыв пăрăхĕсене çĕнĕрен чавса хурасси пирки ыйту тăма пултараймасть. Анчах та мĕн пуррине сыхласа хăварасси, вĕсемпе йĕркеллĕ усă курасси, пысăк укçапа çыхăнман юсав ĕçĕсене вăхăтра туса ирттересси хамăртанах килет.
Тепĕр пысăк ыйту – территорире пушар хуралĕ ĕçлеменни. Пушар сÿнтермелли машинăсем «Восток» хуçалăхра та, «Оринино» хуçалăхра та шутланса тăраççĕ. Анчах та вĕсене тытса тăрассине хуçалăхсем те, ял тăрăхĕ те хăйсем çине илесшĕн мар. Анчах пĕрле килĕшсе татăлсан çакă вăл татса пама май çук проблема мар ĕнтĕ. Ку енĕпе ытти ял тăрăхĕсен опычĕпе усă курма та пулать. Пушар вара хальхи вăхăтра епле пысăк инкек пулса тăни пирки самантлăха та манма юрамасть.
Ыйтусем тенĕрен, çак кĕске хайлавра пур ыйту пирки конкретлă та тĕплĕ чарăнса тăма май çук. Кусем вĕсем хуçасăр йытăсемпе кĕрешесси те, выльăхсен масарĕсене карта тытса чикĕлесси те, вилнĕ выльăхсене илсе пымалли Лантăшри пунктра йĕрке тăвасси те, Тереç тата Мулкачкасси ялĕсенчен ачасене ача садне турттарассине йĕркелесси те, ача садĕнче хĕллехи сивĕ кунсенче ăшă çителĕксĕр пулни те, хĕл кунĕсенче урамсене пурне те юртан кирлĕ пек тасатса тăрасси те, йĕркеллĕ мар çемьесемпе кирлĕ пек ĕçлесси т. ыт. те.
Çапла, ыйтусем пур. Ытти ял тăрăхĕсенче те вĕсем çук мар. Ĕçĕ кунта унра мар. Сăлтавне район администрацийĕн кунĕн итогĕсене пĕтĕмлетнĕ май район пуçлăхĕ Ю.А. Иванов та, депутатсен районти Пухăвĕн депутатне ку территорирен суйланнă депутатсем В.И. Вязовпа В.А. Калинин та, ыттисем те уççăн тата тÿррĕн палăртрĕç. Хуçалăхсен ертÿçисемпе ял тăрăхĕн пуçлăхĕ хушшинче килĕшÿпе çураçу пулманни, вĕсем пĕри теприне алă пама килĕшменни чылай ыйтусене çивĕчлетет. Пĕр-пĕринпе килĕшсе ĕçлеме пултарнă пулсан вара кунта асăннă тата асăнман чылай ыйтусем тĕл пулура пулман та пулĕччĕç.
Çÿлте асăннине пĕтĕмлетсе çавна кăна каламалла. Чăвашсен яланах ырă йăла пулнă. Тĕрĕссипе пĕтĕм халăхăн та. Вĕсем кирек епле пысăк йывăрлăх е хăрушлăх килсе тухсан та пĕр çын пек пĕр чăмăра пĕрлешме, чăтăмлăх та тÿсĕмлĕх кăтартма пултарнă. Çапла майпа иртнĕ вăрçă çулĕсенче хăрушă тăшмана та çăварлăхланă. Оринин тăрăхĕнчи ертÿçĕсен вара çак енсем çитсех каяймаççĕ. Анчах манма кирлĕ мар: эпир хамăршăн мар, халăхшăн ĕçлетпĕр. Пирĕн хыçра – çынсен шăпи.
Район администрацийĕн кунĕнче Оринин тăрăхĕнчи вăрçă ветеранĕсемпе тыл ĕçченĕсене Аслă Çĕнтерÿ кунĕ ячĕпе юбилей медалĕсем парса чысларĕç.
В. ШАПОШНИКОВ.